📈 Het verbetertraject en ontslag

Je werkgever vindt dat je onvoldoende functioneert en start een verbetertraject. Zo'n aantijging voelt vaak onterecht en maakt bijna altijd emoties los. Ben je verplicht om aan een verbetertraject mee te werken of kun je bezwaar maken? Kun je ontslagen worden als je functioneren niet verbetert? Je leest het hier.

Wat is verbetertraject?

Indien je werkgever van mening is dat je regelmatig of gedurende langere tijd niet voldoende functioneert, is het mogelijk dat deze je een verbetertraject aanbiedt. Een verbetertraject is een afgebakende periode waarin je de gelegenheid krijgt om je werkhouding of functioneren te verbeteren. Het resultaat daarvan zou idealiter zijn dat je (weer) functioneert volgens de verwachtingen van je werkgever. We zien echter vaak dat het verbetertraject wordt ingezet om een ontslagdossier op te bouwen en bewijs te verzamelen voor ontslag wegens disfunctioneren. Op deze pagina leggen we uit hoe een verbetertraject is opgebouwd, geven we tips over wat je als medewerker het beste kunt doen én vooral zou moeten laten.

Wat is disfunctioneren?

Een verbetertraject is onlosmakelijk verbonden met disfunctioneren (lees: je werk niet goed doen). Juridisch gezien is er sprake van disfunctioneren als je werkgever kan aantonen dat je prestaties niet voldoen aan de verwachtingen of eisen die aan je functie worden gesteld. Maar onvoldoende functioneren kent vele verschijningsvormen en is meestal voor interpretatie vatbaar. Je werkgever zou bijvoorbeeld van mening kunnen zijn dat je niet kunt meekomen met ontwikkelingen, niet kan (of wil) voldoen aan redelijke verzoeken, vaak ruzie maakt of iets gestolen hebt. Op de pagina ontslag wegens disfunctioneren geven we concrete voorbeelden van situaties die aanleiding kunnen zijn voor ontslag.

Verbetertraject na disfunctioneren

Hoewel disfunctioneren de meest aangevoerde ontslagreden is, mag je gelukkig nooit zomaar ontslagen worden. Sinds de invoering van de Wet werk en zekerheid in 2015, is het ontslagrecht flink aangescherpt. Eén van de vereisten die een rechter stelt, is dat je werkgever concreet moet kunnen aantonen dat hij je voldoende in de gelegenheid heeft gesteld om je functioneren te verbeteren. In de praktijk betekent dit twee dingen: je werkgever zal zich aantoonbaar moeten hebben ingespannen én je voldoende tijd moeten hebben gegeven om je houding of functioneren te kunnen verbeteren. Die twee zaken komen in een verbetertraject (verbeterplan) aan de orde.

Is een verbetertraject verplicht?

Het is een arbeidsrechtelijke vraag of je werkgever je kan verplichten tot het doorlopen van een verbetertraject. Sinds 2015 zijn werkgevers verplicht om je een verbetertraject aan te bieden. Het antwoord neigt dus naar 'ja'. Tenzij we de vraag omdraaien: Mag je een verbetertraject weigeren? Het antwoord daarop is namelijk ook 'ja'. Je kunt weigeren om aan een verbetertraject mee te werken. Maar juridisch gezien verzwak je daarmee je positie. Je werkgever uit kritiek en biedt je een helpende hand om daar aan te werken. Je kunt je daarom beter afvragen wat erop tegen is om aan het verbetertraject deel te nemen. Hoewel we in de regel aanraden om wel degelijk een verbetertraject te doorlopen, zouden de volgende bezwaren gegrond kunnen zijn:

• De eisen van je werkgever zijn onredelijk en onbillijk;
• Je vindt dat je niet eerlijk bent beoordeeld of behandeld;
• Er zijn zakelijke of privéomstandigheden die het disfunctioneren hebben veroorzaakt;
• Je bent ziek (geweest) en dat heeft geleid tot het disfunctioneren;
• Je bent van mening dat je na het verbetertraject ook niet kunt voldoen aan de eisen of verwachtingen;
• Je hebt er geen zin meer in en wilt aansturen op ontslag met wederzijds goedvinden.

De inhoud van een verbeterplan

De begrippen verbeterplan en verbetertraject worden vaak door elkaar heen gebruikt. Het verbetertraject is eigenlijk de periode waarin het functioneren verbeterd zou moeten worden, terwijl in een verbeterplan concrete afspraken tussen jou en je werkgever staan die voor dat verbeterde functioneren gaan zorgen. Hoe wordt een verbeterplan opgebouwd?

Het verbeterplan is voor een werkgever van essentieel belang indien deze voornemens is je wegens disfunctioneren te degraderen (demotie) of ontslaan. In de wet staat niet hoe zo'n verbeterplan eruit dient te zien, maar de volgende onderwerpen komen in een degelijk verbeterplan altijd aan bod.

• Hoe lang duurt een verbetertraject? Er is juridisch gezien geen voorgeschreven tijdsduur voor een verbetertraject, maar de periode moet lang genoeg zijn om je functioneren te kunnen verbeteren. Hoe lang dat is hangt af van de aard van het disfunctioneren en de duur van je dienstverband. Bij simpele werkzaamheden zou een verbetertraject van een paar weken kunnen volstaan, terwijl er bij nieuwe taken verwacht wordt dat je daar een aantal maanden de tijd voor zou moeten krijgen;
• Is er overleg met je gevoerd? Een kantonrechter zal bij een ontslagaanvraag wegens disfunctioneren beoordelen of het verbeterplan in samenspraak met jou is opgesteld. Een verbeterplan mag niet enkel door je werkgever tot stand zijn gekomen;
• Zijn de gevolgen duidelijk? Je werkgever zal moeten opschrijven welke gevolgen er zijn als je na afronding van je verbeterplan niet voldoet aan de verwachtingen. In de regel betreft dit demotie of ontslag;
• Is je ondersteuning aangeboden? Ook wil een rechter zien welke ondersteuning of scholing je gevraagd of aangeboden hebt gekregen. Denk hierbij aan coaching, een training of een cursus;
• Zijn je doelstellingen concreet? Een degelijk verbeterplan bevat concrete en realistische doelstellingen. Ze dienen in overeenstemming met elkaar te zijn opgesteld en te worden voorzien van praktische voorbeelden. Jullie zullen het eens moeten zijn over de termijn waarbinnen de doelstellingen behaald moeten zijn;
• Is er tussentijds geëvalueerd? Het is gebruikelijk om ten tijde van een verbetertraject tussentijds te evalueren. Zo voorkom je dat je werkgever op het eind kan zeggen dat het traject volledig mislukt is.

Tips voor je verbetertraject

Hoe ga je nou om met een werkgever die niet tevreden is over je functioneren en om die reden een verbetertraject voorstelt? Steek je kop niet in het zand, maar stel je coöperatief op. Wees wel kritisch en ga niet zomaar overal in mee. De volgende tips helpen je daarbij.

1. Reageer tijdig en schriftelijk

Terechte kritiek op je functioneren kun je het beste ter harte nemen en aanpakken in een verbetertraject. Daar zou je tenslotte ook ècht van kunnen leren, zonder dat je hoeft te vrezen voor ontslag. Je hoeft echter niet klakkeloos te accepteren dat je om een kleinigheid in een verbetertraject wordt gezet, met uitzicht op een vertrekregeling. Het is van belang dat je tijdig en bij voorkeur schriftelijk reageert (mag per e-mail) op eventuele onterechte kritiek. Doe dat op redelijke toon en laat blijken dat je beschikt over voldoende zelfinzicht. Je zou bijvoorbeeld bezwaar kunnen maken als je werk niet aansluit bij je vaardigheden, als je merkt dat je leidinggevende een vooringenomen standpunt heeft of je te weinig tijd krijgt om je te verbeteren. Blijf niet roepen dat alles onzin is, want daarmee zou je zelfreflectie betwist kunnen worden. Het is goed om te weten dat je ook 'onder protest' kunt instemmen met een verbetertraject.

2. Vraag om coaching of scholing

Het staat sterk als je bereid bent om jezelf te ontwikkelen. Vraag daarom zelf om ondersteuning of een opleidingsmogelijkheid. Wees je ervan bewust dat je werkgever je hier ook zelf op moet wijzen en hier mankracht of budget voor dient vrij te maken. Een onverwachte negatieve beoordeling van je werkgever kan door een rechter weggewuifd worden als je (ondanks de belofte) geen scholing hebt gekregen.

3. Blijf positief en constructief

Zorg ervoor dat je op positieve wijze in gesprek blijft met je werkgever, ongeacht hoe erg je geraakt bent. Door alleen maar boos of verdrietig te zijn, om je nergens. Ga er niet op voorhand vanuit dat je verbetertraject kansloos is, want in de helft van de gevallen pakt het positief uit. Je hebt er namelijk zelf veel invloed op. Je hoeft niet amicaal te worden, maar mag best zakelijk reageren. Wees constructief, kom met voorstellen en creatieve oplossingen. Probeer, hoe moeilijk dat soms ook is, je te verplaatsen in het belang van je werkgever.

4. Win juridisch advies in

Meestal is de positie van een werkgever veel minder sterk dan deze doet vermoeden. Bijvoorbeeld omdat je voorheen altijd goede beoordelingen hebt gekregen, er vage verbeterpunten zijn opgenomen of de gevolgen van het niet voldoen aan het verbeterplan niet zijn omschreven. Een ontslagjurist kan dat in korte tijd uitzoeken en uitleggen. Als je werkgever begrijpt dat het verbetertraject ontoereikend is geweest en een ontslagprocedure nog maanden in beslag kan nemen (met onzekere uitkomst), is er vaak wel de bereidheid om een ontslagregeling aan te bieden. Via ontslag met wederzijds goedvinden kunnen we vaak vrijstelling van werk bedingen en zorgen voor een riante ontslagvergoeding.